Trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp và nhu cầu điện ngày càng tăng, thế giới buộc phải chuyển mình sang các nguồn năng lượng tái tạo. Giữa nhiều lựa chọn, năng lượng mặt trời trở thành giải pháp nổi bật nhờ tiềm năng dồi dào, tính bền vững và chi phí ngày càng hợp lý.

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), công suất điện mặt trời toàn cầu đã đạt hơn 1.200 GW vào cuối năm 2023, chiếm gần 30% tổng công suất năng lượng tái tạo. Việt Nam cùng nhiều quốc gia đã cam kết hướng tới Net Zero 2050, coi điện mặt trời là động lực chính để giảm phát thải khí nhà kính và đảm bảo an ninh năng lượng lâu dài.

Không chỉ mang giá trị môi trường, sự phát triển của năng lượng mặt trời còn tạo ra hàng triệu việc làm xanh, thúc đẩy phát triển bền vững, và mở ra cơ hội cho các nhà đầu tư trong kỷ nguyên năng lượng sạch.

Xu hướng đầu tư năng lượng mặt trời trên thế giới

Thị trường điện mặt trời đang bùng nổ toàn cầu. Trung Quốc giữ vị trí dẫn đầu, chiếm hơn 40% công suất lắp đặt mới trong năm 2023, nhờ hệ sinh thái sản xuất pin quang điện khép kín. Mỹ cũng tăng tốc với các gói đầu tư hàng trăm tỷ USD trong khuôn khổ Đạo luật Giảm lạm phát (IRA), tập trung vào năng lượng sạch. Ấn Độ nổi bật với các siêu dự án điện mặt trời hàng nghìn MW, nhằm đáp ứng nhu cầu điện khổng lồ.

Điểm đáng chú ý là chi phí sản xuất điện mặt trời đã giảm mạnh. Theo IRENA, giá thành giảm tới 82% trong vòng một thập kỷ, khiến năng lượng xanh này cạnh tranh trực tiếp với than và khí đốt. Công nghệ lưu trữ bằng pin lithium và giải pháp quản lý lưới điện bằng trí tuệ nhân tạo càng khiến đầu tư vào năng lượng mặt trời hấp dẫn hơn.

Ngoài các nền kinh tế lớn, nhiều nước Đông Nam Á, châu Phi và Mỹ Latinh cũng coi điện mặt trời là chìa khóa giải quyết nhu cầu tăng trưởng. Các tổ chức tài chính quốc tế ưu tiên giải ngân vào lĩnh vực này để thúc đẩy thị trường năng lượng sạch và hỗ trợ mục tiêu Net Zero.

Bức tranh năng lượng mặt trời tại Việt Nam

Việt Nam hiện là một trong những quốc gia dẫn đầu khu vực về đầu tư năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện mặt trời. Tính đến cuối năm 2022, tổng công suất điện mặt trời đạt hơn 16.500 MW, tương đương 25% tổng công suất nguồn điện quốc gia. Đây là kết quả của giai đoạn khuyến khích giá FIT, giúp thị trường bùng nổ với hàng loạt dự án lớn.

Tuy vậy, tăng trưởng quá nhanh cũng kéo theo thách thức. Nhiều dự án bị cắt giảm công suất vì quá tải lưới điện. Cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA) còn trong giai đoạn thử nghiệm. Ngoài ra, tỷ lệ nội địa hóa thiết bị thấp khiến Việt Nam phụ thuộc vào nhập khẩu.

Dù vậy, tiềm năng vẫn rất lớn. Việt Nam có bức xạ mặt trời trung bình 4–5 kWh/m²/ngày, phù hợp để phát triển cả điện mặt trời mái nhà và quy mô công nghiệp. Nhu cầu điện dự báo tăng 8–10% mỗi năm đến 2030, tạo cơ hội vàng cho năng lượng mặt trời trở thành trụ cột trong chiến lược chính sách năng lượng quốc gia.

Net Zero 2050 và cơ hội bùng nổ đầu tư điện năng lượng mặt trời

Cam kết Net Zero 2050 tại COP26 là cột mốc quan trọng với Việt Nam. Để đạt được, cần đẩy mạnh năng lượng sạch và giảm dần phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. Trong lộ trình này, năng lượng mặt trời giữ vai trò trung tâm.

Các mô hình mới đang mở ra nhiều triển vọng. Điện mặt trời kết hợp nông nghiệp (Agri-PV) cho phép vừa sản xuất điện, vừa duy trì canh tác. Điện mặt trời mái nhà thương mại được kỳ vọng phát triển mạnh mẽ khi chính sách giá bán lẻ rõ ràng. Ngoài ra, sự phát triển của công nghệ lưu trữ, hydro xanh và giải pháp tích hợp với năng lượng gió giúp đa dạng hóa hệ thống điện, giảm áp lực vào giờ cao điểm.

Với lợi thế bức xạ cao, chi phí giảm, cùng sự quan tâm mạnh mẽ từ các nhà đầu tư quốc tế, Việt Nam được dự báo sẽ trở thành điểm đến chiến lược trong bản đồ thị trường năng lượng tái tạo toàn cầu.

Thách thức và giải pháp để bứt phá về ngành năng lượng mặt trời

Dù có nhiều cơ hội, ngành điện mặt trời vẫn đối diện không ít khó khăn. Hệ thống truyền tải chưa theo kịp tốc độ phát triển. Cơ chế giá điện thiếu ổn định, gây lo ngại cho doanh nghiệp. Ngoài ra, nguồn vốn lớn và công nghệ hiện đại vẫn là rào cản với nhiều nhà đầu tư trong nước.

Để giải quyết, Việt Nam cần hoàn thiện hành lang pháp lý, nâng cấp hạ tầng lưới điện, đồng thời khuyến khích phát triển công nghiệp phụ trợ. Việc hợp tác quốc tế thông qua các quỹ tài chính xanh và chuyển giao công nghệ sẽ giúp gia tăng năng lực cạnh tranh. Nếu triển khai đồng bộ, năng lượng mặt trời hoàn toàn có thể trở thành trụ cột trong chiến lược phát triển bền vững, giúp Việt Nam hiện thực hóa mục tiêu Net Zero 2050.

Kết luận

Sự phát triển của năng lượng mặt trời không chỉ mang lại lợi ích môi trường mà còn mở ra cơ hội kinh tế xanh, thu hút vốn đầu tư quốc tế và tạo thêm việc làm. Với cam kết Net Zero 2050, Việt Nam đang đứng trước thời điểm vàng để trở thành trung tâm năng lượng tái tạo trong khu vực.

Con đường phía trước còn nhiều thách thức, nhưng nếu chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng cùng chung tay, điện mặt trời chắc chắn sẽ đóng vai trò then chốt. Nếu bạn là nhà đầu tư hoặc doanh nghiệp đang tìm giải pháp tối ưu, MetaSolar sẽ là đối tác đáng tin cậy đồng hành trong hành trình khai thác tiềm năng năng lượng mặt trời và hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững.