Trong một thập kỷ, tấm pin năng lượng mặt trời đã đi từ sản phẩm công nghệ mới mẻ đến thành phần không thể thiếu trong chiến lược năng lượng toàn cầu. Tại Việt Nam, chính sách giá FIT giai đoạn 2017–2020 tạo “cú hích” đưa đất nước trở thành một trong những thị trường điện mặt trời phát triển nhanh nhất thế giới, với hơn 16.500 MWp công suất lắp đặt đến cuối năm 2023.

Điểm đáng chú ý là Việt Nam không chỉ nhập khẩu mà còn vươn lên trở thành một trong bốn quốc gia xuất khẩu tấm pin lớn nhất thế giới. Năng lực sản xuất tăng từ 2,5 GW năm 2019 lên gần 19 GW năm 2024, giúp Việt Nam tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu, tạo hàng trăm nghìn việc làm và thu hút đầu tư công nghệ cao.

Những bước tiến công nghệ – hiệu suất ngày càng cao

Hiện tại, các loại tấm pin năng lượng mặt trời thương mại có hiệu suất 17–23%. Công nghệ Mono PERC phổ biến nhờ chi phí hợp lý, trong khi TopCon và HJT đang dần thay thế nhờ nâng hiệu suất lên 22–24%. Tấm pin hai mặt (bifacial) cũng ngày càng được ưa chuộng vì tận dụng ánh sáng phản xạ.

Trong 5–10 năm tới, các xu hướng công nghệ nổi bật bao gồm:

• Perovskite: hứa hẹn đạt hiệu suất trên 30%, chi phí sản xuất thấp.
• Tấm pin lai (tandem solar): kết hợp silicon và perovskite để tối ưu chuyển đổi.
• Tấm pin mỏng (thin-film): nhẹ, linh hoạt, phù hợp mái yếu hoặc bề mặt cong.
• Tích hợp IoT: tấm pin gắn cảm biến giúp giám sát hiệu suất, cảnh báo sự cố.

Với sự đổi mới này, tấm pin năng lượng mặt trời sẽ tiếp tục giảm chi phí sản xuất điện, đưa giá điện sạch cạnh tranh ngang, thậm chí thấp hơn điện than và khí.

Thách thức tái chế – bài toán cho 20 năm tới

Một vấn đề nóng hiện nay là xử lý rác thải tấm pin năng lượng mặt trời. Với vòng đời 20–25 năm, lượng tấm pin hết hạn ở Việt Nam sẽ bắt đầu tăng mạnh sau năm 2035. Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, mỗi tấm pin chứa kính, nhôm và silicon có thể tái chế tới 97%.

Luật Bảo vệ Môi trường sửa đổi đã đưa ra nguyên tắc EPR (Extended Producer Responsibility – Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất), buộc doanh nghiệp phải có kế hoạch thu gom và tái chế tấm pin sau sử dụng. Đây là bước quan trọng để Việt Nam tránh kịch bản “rác thải xanh” như một số quốc gia khác.

Nhiều chuyên gia cho rằng, ngành tái chế tấm pin sẽ trở thành một lĩnh vực công nghiệp mới trong 10–15 năm tới, mang lại cả lợi ích môi trường lẫn kinh tế.

PDP8 và tương lai điện mặt trời tại Việt Nam

Theo Quy hoạch Điện VIII (PDP8) điều chỉnh năm 2025, điện mặt trời sẽ chiếm khoảng 16% tổng sản lượng điện quốc gia vào năm 2030. Điều này đồng nghĩa hàng chục triệu tấm pin năng lượng mặt trời sẽ được lắp thêm trong 5 năm tới.

Xu hướng chính bao gồm:

• Điện mặt trời áp mái (rooftop solar): mục tiêu 50% hộ gia đình và văn phòng có lắp đặt trước năm 2030.
• Kết hợp lưu trữ (ESS): pin Lithium ngày càng rẻ, giúp người dùng tự chủ năng lượng.
• Điện mặt trời cộng hưởng: hybrid farm kết hợp điện mặt trời – điện gió – thủy điện.

Sự phát triển này không chỉ góp phần đảm bảo an ninh năng lượng, mà còn giúp doanh nghiệp Việt đáp ứng yêu cầu ESG từ các thị trường xuất khẩu.

Xuất khẩu và những biến động quốc tế

Việt Nam hiện là “công xưởng” sản xuất tấm pin năng lượng mặt trời cho nhiều thị trường. Tuy nhiên, bối cảnh thương mại quốc tế cũng đặt ra thách thức. Mỹ và EU đang siết chặt thuế nhập khẩu tấm pin từ Trung Quốc, khiến nhiều nhà máy Trung Quốc tại Việt Nam chịu áp lực. Một số nhà sản xuất đã cân nhắc chuyển hướng sang Lào hoặc Indonesia để né thuế.

Điều này vừa là thách thức, vừa là cơ hội: nếu Việt Nam chủ động nâng cấp chuỗi giá trị, xây dựng thương hiệu riêng thay vì chỉ làm gia công, ngành sản xuất tấm pin có thể bứt phá mạnh mẽ.

Góc nhìn chuyên gia – tiềm năng trong 5–10 năm tới

Các chuyên gia nhận định, trong 5–10 năm tới:

• Giá thành tấm pin năng lượng mặt trời có thể giảm thêm 30–40%.
• Hiệu suất trung bình pin thương mại vượt mốc 25%.
• Tấm pin sẽ được “phủ sóng” khắp nơi: từ mái nhà, tòa nhà văn phòng, nhà xưởng, đến xe điện và cả vật liệu xây dựng (BIPV – Building Integrated Photovoltaics).

Ở Việt Nam, các doanh nghiệp EPC như Metasolar đang đẩy mạnh nghiên cứu, cung cấp giải pháp trọn gói: từ khảo sát, thiết kế, lắp đặt đến bảo trì. Điều này giúp khách hàng không chỉ sở hữu hệ thống điện mặt trời hiệu quả, mà còn tiếp cận nhanh chóng công nghệ tấm pin tiên tiến nhất.

Kết luận – Tương lai bền vững của tấm pin năng lượng mặt trời

Có thể khẳng định, tấm pin năng lượng mặt trời là “trái tim” của cuộc cách mạng năng lượng xanh. Tương lai của chúng tại Việt Nam gắn liền với ba xu hướng lớn: công nghệ hiệu suất cao, tái chế bền vững, và sản xuất nội địa mạnh mẽ.

Trong 5–10 năm tới, với chính sách PDP8, cam kết Net Zero 2050 và sự phát triển của ngành công nghiệp trong nước, Việt Nam sẽ không chỉ là thị trường tiêu thụ, mà còn là trung tâm sản xuất và đổi mới công nghệ pin mặt trời của khu vực.

Với sự đồng hành của những đơn vị uy tín như Metasolar, hành trình hướng tới một hệ thống năng lượng sạch, tự chủ và bền vững đang ngày càng gần hơn.